De Zandbaon
Terug naar pagina Landschapselementen gemeente
Geschiedenis
De Zandbaon is een oude verbindingsweg van Groesbeek naar Mook. De weg staat al op een kaart uit het jaar 1570 van het Nederrijkswald, het grote bos dat om Groesbeek heen lag. Daarop wordt hij aangeduid met "Die Sandt Straet lopende nae Mouck". De verwijzing naar zand zal ongetwijfeld te maken hebben met het mulle zand waar de weg toen uit bestond en dat de wandelaar van nu nog steeds plaagt.
Het begin van de Zandbaan lag in 1570 ten zuiden van de "Vlasroet", de huidige bosvijver de Koepel. Dat was toen klaarblijkelijk een watertje waarin vlas werd geroot. [Vlasroten is het in water leggen van de stengels van vlas om de buitenkant er af te laten rotten, waarna de kern gebruikt kan worden om linnen van te maken.] De weg eindigde bij "den Brandenboom", boven het Zevendal waar nu aan de Biesseltsebaan de Papenbergseweg begint. Vanaf daar liep de weg verder naar Mook langs de "De Mouckse Mient", dat was de heide waarop de mensen van Mook hun vee mochten weiden.
De Zandbaon liep in 1570 geheel door het Nederrijkswald, dat ondanks die naam lang niet overal uit wald (bos) bestond. Zou je vanaf Groesbeek over de baan lopen, dan zag je eerst links op een groot perceel meer heide dan bos. De toenmalige naam van de hoogste top is tekenend: "Den Bremberch"; die lag bovenop het huidige Klein Amerika. Maar van daar verder naar het Zevendal zou je aan de linkerzijde steeds dichter bos zien. En langs de hele weg aan de rechterkant bos dat mager bezet was: heide met struiken en lage bomen. Het perceel aan die kant is op de kaart van 1570 aangeduid als "tussen die Vlasroet en Biessael".
In 1570 was de weg nog enigszins bochtig, maar vermoedelijk kort na 1700 is de weg rechtgetrokken. Op een kaart van 1709 kun je dat zien, ook dan heet de weg "Zant Straat loopende na Moock". Waarschijnlijk had je toen mooie uitzichten, want veel bos was er ook toen niet. In 1755 heet de verbinding "Den Santwech". Omstreeks 1800 was er meer bos: aan de kant van het huidige bos stond toen eikenhakhout. Maar aan de andere kant zag je nog steeds voornamelijk heide. Die werd in de 19e eeuw bebost, vooral met dennen. Toen zijn de uitzichten verdwenen. Na eeuwenlang heide en bos te zijn geweest is vanaf 1920 het bos ontgonnen tot landbouwgrond. Pas toen ontstond "Klein Amerika", met opnieuw prachtige vergezichten.
Beheer
In vergelijking met andere streken in ons land zijn er in Groesbeek - buiten de bospaden -nog relatief veel onverharde paden bewaard gebleven. De ruilverkaveling in de jaren negentig leek aanvankelijk een grote dreiging in te houden voor het voortbestaan van veel paden. Ook de Zandbaon dreigde als doorgaande verbinding te worden opgedoekt. Een door de Werkgroep Milieubeheer Groesbeek opgezette actie Groesbeek Wandelland heeft toen geleid tot een ommekeer. Samen met diverse andere organisaties, waaronder de lokale afdeling van de toenmalige NCB (boerenstandsorganisatie) is een plan uitgewerkt dat heeft geleid tot het veiligstellen van bestaande paden, maar ook het aanleggen van nieuwe paden. Daarbij is ook voorzien in ontwikkeling van bermen en aanplant van struweel langs onverharde paden. Zo zijn langs de Zandbaon schrale bermen gemaakt, hier en daar afgewisseld met struwelen. Het beheer bestaat uit het maaien van de bermen en het af en toe terugzetten van de struiken.
Publicaties
De Zandbaon staat op de Wandelpadenkaart Groesbeek
Viltkruiden en droogbloemen 2007-2011
Een artikel van Kees Schreven in het Groesbeeks Milieujournaal (december 2011) over de verschillende soorten viltkruiden en droogbloemen die o.a. op dit perceel zijn aangetroffen.
Angeldragers van de Zandbaon 2010
Verslag 2010 van Stijn Schreven over waargenomen bijen en wespen.