Kaalbroek
Locatie
Het Kaalbroek ligt ten zuidoosten van De Horst en is via een overstapje toegankelijk vanaf het (zuidelijke) schouwpad langs de Leigraaf. Het Kaalbroek staat op de Wandelpadenkaart Groesbeek
Herstel van nat schraalgrasland
Tot 2003 is deze natuurkavel in gebruik geweest als weiland. Nat is
het er nog steeds, want op verschillende plaatsen komt kwelwater
uit de grond. Om de natuurontwikkeling een handje te helpen, is
in 2007 de voedselrijke bovenlaag van de grond verwijderd. Want:
hoe schraler de grond, hoe rijker de natuur. Na het plaggen is wat
maaisel uit De Bruuk uitgestrooid. Daarin zitten zaden van planten
die hier van oorsprong thuishoren (natte schraalgraslanden). In 2009 stond
hier voor het eerst de klokjesgentiaan, en wel met tientallen tegelijk.
In 2010 hebben we de eerste exemplaren van spaanse ruiter, blauwe zegge en gevlekte orchis gevonden. In 2011 werden er weer nieuwe soorten gevonden: de brede orchis, een kensoort van de Dotterbloemgemeenschap, tandjesgras, een soort van heischrale graslanden, en bleke zegge, een Rode lijstsoort. In 2012 voor het eerst bloeiende struikheide. Een jaar later gevolgd door moeraskartelblad (inmiddels weer verdwenen) en bosanemoon. In 2014 pijpenstrootje (waarschijnlijk een ondersoort van schraalgrasland, die verschilt van het pijpenstrootje dat we kennen van verzuurde heidevelden). Ook in 2015 kwamen er een paar nieuwe soorten bij: blonde zegge, vlozegge, en een zeldzame hybride van kale jonker en Spaanse ruiter (inmiddels weer verdwenen).
Op een paar plekken zijn hagen en bosjes van inheemse bomen en struiken aangeplant. Het struweel biedt voedsel, beschutting en nestgelegenheid aan allerlei diersoorten. De natuurkavel versterkt de ecologische verbindingsfunctie van de heringerichte Leijgraaf met zijn natuurlijke oevers.
In de watergang naast het perceel heeft Stijn Schreven in 2008 voor het eerst klimopwaterranonkel gevonden, ook een soort van de Rode Lijst.
Status: in 2013 is het Kaalbroek door de provincie opgenomen op de kaart Gelders Natuur Netwerk. Voor de ontwikkeling en instandhouding van dit schraalgrasland is arbeidsintensief beheer noodzakelijk: jaarlijks maaien en afvoeren van het maaisel.
Geschiedenis
Het Kaalbroek is een perceel aan de Leigraaf, dat, net als de andere broeken zoals De Bruuk, al in de Late Middeleeuwen is afgesplitst van het grote natte heide- en broekgebied rond het huidige dorp De Horst. De percelen die niet aan de Leigraaf liggen, maar aan de Ren / Groesbeek, Hulsbeek, Drulsebeek en dergelijke zijn veel jonger: pas vanaf 1850 ontgonnen. In 1755 is er een perceel ’t Kaal broek, waarvan de ligging niet helemaal duidelijk is, in elk geval dichtbij het huidige perceel Kaalbroek. Het zal altijd wel grasland zijn geweest, gezien de lage ligging aan de Leigraaf.
Het zou heel goed kunnen dat de naam is afgeleid van de familie Kaal, die hier grond in gebruik had. Veel namen in Groesbeek zijn afgeleid van eigennamen, zoals Holthuuzerpaedje (familie Holthuizen), en de Kouwsendiek (familie Kouws).
Voordat dit gebied ten oosten van Groesbeek werd ontgonnen voor de landbouw, was het er nat. Het laaggelegen land was niet geschikt voor akkerbouw of beweiding met vee. De boeren konden het wel maaien en hooien. Het land werd niet bemest. Daardoor werd de grond steeds schraler en ontstonden de soortenrijke blauwgraslanden. Na de ontginning en ontwatering zijn die verdwenen, net zoals elders in Nederland. Vlakbij, in natuurreservaat De Bruuk, zijn enkele restanten blauwgrasland bewaard gebleven.
Publicaties
Boeren voor natuur (Nemo Kennislink)
Op de website van Nemo Kennislink te lezen: een artikel (maart 2023) van Groesbeeks bioloog Stijn Schreven over landbouw en natuur waarbij hij o.a. een bezoek bracht aan het Kaalbroek, in gezelschap van Henny Brinkhof en prof. Fons Smolders van B-WARE.
Verdroging bedreigt natte natuur (2020)
Een artikel in het Groesbeeks Milieujournaal 180-181 (oktober 2020) over veranderingen in de vegetatie van de natte natuur in Groesbeek o.a. op het Kaalbroek als gevolg van de drie opeenvolgende droge jaren.
Stand van zaken vegetatieontwikkeling 2017
Een artikel in het Groesbeeks Milieujournaal 170 (december 2017) met daarin de resultaten van het veldonderzoek naar de vegetatieontwikkeling vanaf 2008 tot en met 2017. Met soortenlijst. [Printversie voor printers zonder automatisch staand/liggend afdrukoptie.]
Natuurmonitoring Groesbeek 2016
Inventarisatie van dagvlinders, libellen, sprinkhanen en planten (alleen indicatorsoorten) op een vastgestelde route en op aanliggende agrarische percelen, met als doel de effecten van het project Groenblauwe diensten vast te stellen.
Kartering SNL Planten (2015)
Rapportage van kartering van plantensoorten en vegetatie van o.a. Kaalbroek, uitgevoerd in opdracht van de provincie Gelderland.
Veldinventarisatie SNL Insecten (2015)
Veldinventarisatie van dagvlinders, libellen en sprinkhanen in o.a. Kaalbroek, uitgevoerd in opdracht van de provincie Gelderland.
Vegetatieontwikkeling 2008-2015
Een artikel in het Groesbeeks Milieujournaal 162 (december 2015) met daarin de resultaten van het veldonderzoek naar de vegetatieontwikkeling vanaf 2008 tot en met 2015.
Vegetatieontwikkeling 2008-2013
Een artikel in het Groesbeeks Milieujournaal 153/154 (december 2013) over de inventarisatie van plantensoorten
die vanaf 2008 op dit perceel is uitgevoerd.
Natuurmonitoring Groesbeek 2012
Een in opdracht van de gemeente Groesbeek uitgevoerde natuurmonitoring rondom De Horst met als doel de 'nulsituatie' bij aanvang van het project Groenblauwe diensten vast te leggen.
Viltkruiden en droogbloemen 2007-2011
Een artikel van Kees Schreven in het Groesbeeks Milieujournaal 146 (december 2011) over de verschillende soorten viltkruiden en droogbloemen die o.a. op dit perceel zijn aangetroffen.
Vegetatieontwikkeling 2009-2010
Een artikel in het Groesbeeks Milieujournaal 143 (juni 2011) over de inventarisatie van plantensoorten
die in 2009 en 2010 o.a. op dit perceel is uitgevoerd.
Vegetatieontwikkeling 2008
Een artikel in het Groesbeeks Milieujournaal 133/134 (december 2008) over de inventarisatie van plantensoorten
die in 2008 o.a. op dit perceel is uitgevoerd.
Schouw 2008
In opdracht van Via Natura heeft Bureau Hemmen een zgn. schouw van de door ons beheerde landschapselementen laten uitvoeren.
Libellen 2007
Resultaten van de waarnemingen van libellensoorten die Stijn Schreven in de loop van het jaar 2007 op
o.a. dit perceel heeft gedaan.